Systemu przyznawania świadczeń socjalnych nie należy utożsamiać z zakładowymi systemami wynagradzania, premiowania czy nagradzania, w których fundamentalne znaczenie mają takie czynniki, jak zakładowy staż pracy, zajmowane stanowisko, wymiar czasu pracy, przydatność i wydajność pracownika.
Analiza przepisów ustawy o zfśs prowadzi do wniosku, że naczelną zasadą wyznaczającą dostępność korzystania z zfśs jest kondycja socjalna pracowników, w szczególności ich dochód na osobę w rodzinie. Szczegółowe warunki wprowadzane do regulaminów zakładowych muszą się opierać na tej ustawowej zasadzie, a nie ją ograniczać czyprzeinaczać. Zakładowe przepisy socjalne nie mogą wprowadzać zasad oraz warunków o charakterze pozasocjalnym, wpływających na ograniczenie ustawowo ustalonego prawa pracowników i innych osób uprawnionych do korzystania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
Do takich pozaustawowych i pozasocjalnych kryteriów często spotykanych w zakładowych regulaminach funduszu świadczeń socjalnych należy zaliczyć warunek przepracowania określonego czasu w danym zakładzie pracy (np. pół roku, rok) oraz wymiaru czasu pracy danego pracownika. Stawianie takich wymagań w zakładowych regulaminach należy uznać za wątpliwe i nieuzasadnione w świetle przepisów ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ustawa o zfśs). Przyznawanie ulgowych usług i świadczeń (czyli z udziałem środków funduszu) oraz wysokość dopłat z zfśs uzależnia się bowiem wyłącznie od kryteriów o charakterze socjalnym, tzn. od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu (art. 8 ust. 1 ustawy o zfśs).
Z kolei art. 8 ust. 2 ustawy o zfśs nakazuje te socjalne kryteria uwzględniać w zakładowych regulaminach funduszu wydawanych przez pracodawców na podstawie tego przepisu i w przewidzianym w nim trybie. Oznacza to, że odmowa przyznania świadczenia socjalnego lub ustalenie wysokości świadczenia może odbywać się na podstawie porównania sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osób uprawnionych, a nie ich zakładowego stażu lub wymiaru czasu pracy. Należy podkreślić, że potencjalne prawo pracownika do korzystania z zfśs powstaje w momencie jego zatrudnienia. Z chwilą uzyskania przez tę osobę statusu pracownika jest ona uwzględniana w przeciętnej liczbie osób zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zfśs. Jednak ustawowe prawo do ubiegania się o świadczenia socjalne nie jest przecież tożsame z gwarancją przyznania tego świadczenia.
Podstawa prawna:
- art. 8 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 800; ost. zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 2255).
